Master Manipulators: Mahanyelo ya 5 lawa u faneleke ku Tilanguta

U ta hlangana ni vanhu entirhweni va nga ri na xikongomelo xo biha—lava ringetaka ku ku tirhisa hi ndlela yo biha hi ku endla tanihi muhlaseriwa ni ku ku kanganyisa leswaku u endla swilo leswi tirhelaka ku tsakela ka vona kasi swi ri ni khombo eka rihanyo ra wena ra mianakanyo ni vuhlayiseki bya wena bya munhu hi xiyexe.

Va ta ku kanganyisa leswaku u va endlela ntirho wa vona.

Va ta ku kanganyisa hi ku vula switori leswi nga riki ntiyiso.

Ma ta ku endla u kanakana, u avanyisa ni ku kanakana vuswikoti bya wena.

Vakanganyisi swa tika ku va vona hikuva, hi xikongomelo xo kanganyisa ni ku kanganyisa, va tirhisa vukanganyisi lebyi endleriweke ku ku kucetela, ku ku tirhisa ni ku ku lawula. Va hatlisa ku vona tindhawu ta wena leti tsaneke naswona va tlharihile ku tiva ndlela yo ti tirhisa.

Hakanyingi vaendli va swilo va hi tiva ku antswa ku tlula ndlela leyi hina hi titivaka ha yona. Va swi tiva leswaku i swikomba-nkarhi swihi leswi va faneleke va swi susumeta, leswaku va fanele va swi endla rini ni leswaku va swi tshikilela hi matimba ku fikela kwihi. Ku pfumala ka hina ku titiva swi nga hi veka hi ku olova leswaku hi tirhisiwa hi ndlela yo biha.

— George K. Simon Lontsongo.

Ku va tshika va nghena evuton’wini bya wena kumbe ku va nyika matimba yo ku rhwala ngopfu hi swilaveko swa vona swo biha a swi onhi ntsena vuhlayiseki bya wena, swi veka tipakani ta wena eka ku hisa ka le ndzhaku loko u ri karhi u va pfuna ku fikelela xikongomelo xa vona.

Vaendli va swilo swo kanganyisa na vona va ni ndlala ya nyingiso—va dya xiphemu lexikulu xa nkarhi ni matimba ya wena hi ku ku endla u rhangisa swilaveko swa vona ni ku karhateka ka vona ku tlula swilo leswi u swi tekaka swi ri swa nkoka evuton’wini.

Hi leswi swikombiso swa 5 swa leswaku u manipulated entirhweni hi tindlela to tiponisa eka ku va target ya vuxisi:

Ku Dzunisa Mavunwa Ku Kuma Nyingiso Wa Wena

Xana ku ni vanhu entirhweni lava minkarhi hinkwayo va sungulaka hi ku rhuketela—va ku byela ndlela leyi u nga lonkulu ha yona kumbe ndlela leyi xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka xi hlamarisaka ha yona? Xana va hundzeleta leswi u swi fikeleleke? Xana va hetelela va ku siya leswaku u titwa u tsakile?

Swi nga ha endleka leswaku i vaendli va swilo lava tirhisaka nsinya wa nawu wa ku tlherisela—va nyika nchumu wutsongo leswaku va kuma swo karhi eka van’wana—va ndlandlamuxa nkarhi wa vona wo endla leswaku u hlamula mahanyelo ya vona lamanene hi ku landzela swilaveko swa vona. Va ku hlambisa hi ku bumabumela ku tlula mpimo ntsena leswaku endzhaku va tirhisa ku navela ka wena ku va tsakisa ku lwisana na wena.

Manipulator: U kahle swinene ku tlhantlha swiphiqo. Ndlela leyi u tiveke ntlhantlho wa [xyz] ha yona a yi hlamarisa. Ndzi tsakisiwe ngopfu. Ndzi navela onge ndzi nga va lonene ku fana na wena. Ndzi khomiwile hi mhaka leyi leyikulu hakunene naswona a ndzi tivi leswaku ndzi nga yi tlhantlha njhani. Ndza tiyiseka leswaku u ta swi tlhantlha hi nkarhi wo koma.

Wena: Tihele yeah! (ku ehleketa endzeni). Xana mhaka ya wena i yini?

Manipulator: Ndzi hlamarile ku vona u lawula vutihlamuleri byo tala hi ku olova swonghasi. U endla leswaku swi vonaka swi olova swinene. A ndzi ta pona hi ku nonoka loko a ndzi ri exiyin’weni xa wena. Sweswinyana, ndzi tirha eka [xyz] leyi yi ndzi dlayaka. Ndzi vilerisiwa hi ku tsandzeka ku fikelela swiboho swa mina. Xana u ehleketa leswaku u nga pfuna?

Wena: Ina! A hi mhaka leyikulu eka mina.

Swi tikomba onge hi ni ku angula lokunene hi ku tisungulela loko hi bumabumeriwa lerova hi nga wela eka munhu loyi a swi tirhisaka hi matshalatshala lama nga erivaleni yo kuma ku tsakeriwa ka hina.

— Robert B. Cialdini, loyi a nga ni vuxiyaxiya

Hikuva hi ntumbuluko u hleriwe ku hlamula eka ku tlherisela, u nga ha va u nga swi xiyi hambi ku ri loko mboyamelo lowu wu tirhisiwa hi vaendli va swilo swo kanganyisa leswaku u hetisisa ajenda leyi fihliweke kumbe pakani.

Leswaku u nga weli entlhan’wini lowu, tivutise swivutiso leswi:

1. Xana mahanyelo kumbe ku bumabumeriwa ka vona i ka xiviri kumbe swi vonaka swi ri rhengu ro kuma tintswalo?
2. Xana nsusumeto wa vona wo ku tshinelela i yini? I yini leswi va ringetaka ku swi hetisisa?
3. Xana u titwa u boheka ku va ku ina? Xana nsinya wa nawu wa ku tlherisela wa tirha?
4. Xana va ku kombela ku endla yini? Xana u lava ku va pfuna hakunene kumbe u titwa u boheka?
5. I yini leswi a wu ta boheka ku swi tshika? Xana swa fanela?

Ku vutisa swivutiso leswi swi ta endla leswaku u yimanyana u kambisisa xikombelo xa vona ematshan’weni yo tsandzeka ku xi amukela.

Hakunene pfuna van’wana, kambe u nga pfumeli ku kanganyisiwa eka swona. U nga chavi ku ala swikombelo leswi ku endlaka u nga ntshunxekanga kumbe leswi nga twaliki.

Ku Va La Seketelaka Swinene

Xana ku na vanhu entirhweni lava minkarhi hinkwayo va vonakaka va seketela swiendlo swa wena, va yima na wena ni ku ku nyika xivangelo xo pfumela leswaku a wu lulamile kasi van’wana va hoxile?

Swi nga ha endleka leswaku i vaendli va swilo lava ringetaka ku tihlanganisa na wena hi ku tirhisa mintlhaveko ya wena ni ndlela leyi u titwaka ha yona. Va ringeta ku tihlanganisa na wena hi ku avelana switori kumbe ku vula swilo leswi hlamuseriwaka. Xikongomelo xa vona i ku kuma ku tshembiwa ka wena hi ku avelana mintlhaveko ya wena yo biha ivi va ku kanganyisa leswaku u yisa emahlweni ajenda ya vona.

Manipulator: Ndzi pfumelelana na wena hi ku helela. U fanele ku ya emahlweni u tirhisa pholisi yoleyo. Loko van’wana va nga pfumelelani na swona, i xiphiqo xa vona.

Wena: Xo hetelela, munhu loyi a ndzi twisisaka (a ehleketa endzeni).

Manipulator: U vula ntiyiso hi ku titwa hi ndlela leyi. A wu faneriwa hi ku tlakusiwa koloko hi ku helela. Mufambisi wa wena u fanele a va ni xihlawuhlawu.

Wena: U ndzi kuma (a ehleketa endzeni).

Kambe nseketelo wa vona a hi wa xiviri—a va ku teki u ri wa nkoka kumbe a va khathali hi vuhlayiseki bya wena. Ematshan’weni yo ku pfuna ku hundza eka mintlhaveko yo tika, yi hetelela yi yi nyanyisa.

Nseketelo wa vona wu nga ha wundla ego ya wena ni ku ku endla u titwa kahle, kambe ku nga languti xiyimo hi ndlela ya xiviri swi ku sivela ku tlhantlha timholovo naswona swi nga ha onha ni ndhuma ya wena.

Ku kanganyisa mintlhaveko hi ndlela ya ndlela swi heta matimba ya wena ya nkoka na ku titshemba, naswona swi onha ku tshemba ka wena eka mavonelo ya wena. Swi nga endla leswaku u kavanyeta mimpimanyeto ya wena ya munhu hi xiyexe handle ko swi xiya, leswi endlaka leswaku u lahlekeriwa hi ku tixixima ni ku tikhoma loku soholotiweke. Leswi vusirheleri bya wena byi tsaneke kumbe byi hluvuriweke hi matlhari hi ku helela hi ndlela leyi, u sala u ri ekhombyeni swinene ro kanganyisiwa kun’wana.

— Adelyn Birch, loyi a nga ni vuxiyaxiya

Leswaku u papalata ku kanganyisa mintlhaveko, tivutise swivutiso leswi:

1. Xana munhu yoloye u pfumelelana na wena ku ku endla u titwa kahle kumbe wa swi pfumela hakunene? Ku vuriwa yini hi swilo leswi va swi vuleke kumbe leswi va swi endleke leswaku u ehleketa tano?

   
   

2. Xana nseketelo wa vona wu pfuna hi ndlela yihi—xana wu endla leswaku u kota ku lulamisa timholovo kumbe wu rharhanganisa swilo ku ya emahlweni?

   
   

3. Xana u nga kuma switsundzuxo eka van’wana malunghana ni xiyimo xa wena? Xana va ri yini?

   
   

4. I yini lexi nga endlaka leswaku u va ni vukanganyisi—ku laveka ka wena ku amukeriwa kumbe ku chava ku kanetana?

Ku xiya swikombiso swa leswaku u kongomisiwa hi ku kanganyisa mintlhaveko i swa nkoka swinene ku ku pfuna ku ehleketa hi ku kongoma. Swi endla leswaku u anakanya hi mavonelo ni mavonelo man’wana ematshan’weni yo dzikisa mianakanyo ya wena ntsena eka leswi u swi lavaka ni leswi u swi lavaka.

Blackmail Hi Ku Tirha Tanihi Muhlaseriwa

Xana ku ni vanhu entirhweni lava hundzeletaka swiphiqo swa vona nkarhi na nkarhi? Xana va sola van’wana hikwalaho ka swiyimo swa vona hi ku ti kombisa tanihi vahlaseriwa lava nga riki na nandzu? Xana va vilela hi ku ka va nga khomiwi hi ndlela leyinene?

Ku kandziyisa ku xaniseka ka vona kumbe ku kombisa mintlhaveko leyi khomisaka gome i rhengu ra vona ro va twela vusiwana. Ku endla swilo u nga pfuni nchumu swi tsakisa ntwela-vusiwana wa wena leswi endlaka leswaku u titwa u boheka ku va pfuna.

U tivona nandzu hi ku va seketela kumbe ku va nyika leswi va swi lavaka hikuva ku nga endli tano swi endla leswaku u languteka u ri ni tihanyi naswona u nga anakanyeli. Ku tlanga khadi ra muhlaseriwa yi ku hundzula muponisi leswi nga swona leswi manipulator a swi lavaka.

Manipulator: Ndzi vile na ntshikilelo swinene sweswinyana. A nga kona loyi a twisisaka leswaku swi ndzi tikerile ku fikela kwihi hi hinkwaswo leswi humelelaka ekaya. Un’wana ni un’wana u karhateka ntsena hi masiku yo hetelela. A nga kona loyi a khathalaka hi leswi ndzi hundzaka eka swona.

Wena: Ndza swi twisisa. Kumbexana ndzi nga pfuna hi ntirho wa wena.

Manipulator: Ndzi twa onge a ndzi xiphemu xa xipano hakunene hikuva a ku na munhu loyi a ndzi yingisaka. Swi demotivating. Ku nga khathariseki leswaku ndzi ringeta hi matimba ku fikela kwihi, a ku na nchumu lowu cincaka.

Wena: Xipano xi na xihoxo xa ku ku endla u titwa hi ndlela leyi. Ndzi ta vulavula na vona.

Xiendlo xa muhlaseriwa i xivumbeko xa vukarhi lebyi nga endliki nchumu. Yi lava ku fikelela ku eneriseka hayi hi ntirho wo tshembeka kumbe ku hoxa xandla loku endliweke hi ntokoto wa munhu kumbe ku twisisa kumbe rirhandzu, kambe hi ku kanganyisa van’wana hi ku tirhisa nxungeto wo miyela (naswona lowu nga miyeriki ngopfu). Muhlaseriwa u sindzisa van’wana ku ta ku ta n’wi ponisa kumbe ku tikhoma hilaha a lavaka hakona hi ku va khoma va ri vuhlonga eka ntshembo wa ku va a ya emahlweni a vabya/ku n’oka/ku herisiwa ka miehleketo, kumbe ntsena hi ku xungeta ku endla leswaku vutomi bya vona byi va lebyi nga tsakisiki lerova va endla leswi a swi lavaka.

— Steven Ndzawulo ya Vukamberi

Lwisana na ku kokiwa eka vukanganyisi bya muhlaseriwa hi ku vutisa swivutiso leswi:

1. Xana va vonaka va humelela eka drama kumbe va tshama va ri na xiphiqo xo avelana na xona?

   
   

2. Xana va pfumela xiphemu xa vona eka xiphiqo kumbe eka mpfilumpfilu?

   
   

3. Hi swihi swivandla kumbe ku nga fambisani eka leswi va swi vulaka?

   
   

4. Xana va ku endla u titwa nandzu kumbe u ri ni vutihlamuleri eka swiphiqo swa wena hambiloko u nga hlanganisiwi kumbe a hi xihoxo xa wena?

   
   

5. Xana u nga va endla njhani leswaku va titlhantlha swiphiqo swa vona ematshan’weni yo va tlhantlha swiphiqo swa vona?

U nga kanganyisiwi hi vanhu lava ti kombisaka tanihi muhlaseriwa leswaku va ku endla u tikhoma hi ndlela leyi va lavaka ha yona. Xiya loko munhu un’wana a pfumala hakunene kumbe a ku kanganyisa hi ku tlanga khadi ra muhlaseriwa.

Nyikela Rungula Leri Hambukisaka Leswaku Va Fikelela Tipakani Ta Vona

Xana u na vanhu entirhweni lava minkarhi hinkwayo va vonakaka va kuma ti buy-ins ta vanhu hinkwavo? Xana va ku byela leswaku va na nseketelo wa van’wana kasi wena ntsena u saleke? Xana va boxa vanhu lava nga ni vulawuri kumbe lava nga eswikhundlheni swa matimba leswaku va ku kanganyisa leswaku u endla swiboho hi xihatla handle ko ku nyika nkarhi wo ehleketa?

Vanhu lava va tumbuluxa ku titwa ka xihatla ka mavunwa naswona va ku nyika rungula leri nga twisisekiki ni leri nga riki ntiyiso xisweswo va ku hambukisa leswaku u pfumelelana ni swilo leswi a wu nga ta swi amukela.

Ku pfumala vutivi ka vunyingi—ku fambisana ni langutelo leri u nga ri khomiki hikuva u ehleketa, hi ndlela leyi hoxeke, leswaku vanhu van’wana vo tala eka ntlawa wolowo va ri khoma—swi endla leswaku u ehleketa leswaku vanhu hinkwavo va le xikepeni, naswona hi wena ntsena u nga ni vonelo leri hambaneke. Kutani, ematshan’weni yo va tlhontlha, u kuma swi olova ku khandziya ntsena.

Hi ku kanganyisiwa hi mavonelo ya xiviri ya vanhu van’wana, u titwa u boheka ku namarhela ku kanganyisa koloko. Ku tsandzeka ku vona leswi humelelaka endzeni ka tinhloko ta vanhu van’wana swi endla leswaku u va ekhombyeni ro kanganyisa ni ku kanganyisa.

Manipulator: Un’wana na un’wana u tsakile swinene hi miehleketo ya mina. Va ehleketa leswaku swi ta va game-changer eka khamphani. Sweswi, ndzi lava ntsena nseketelo wa n’wina (ku byela vanhu hinkwavo leswi fanaka).

Wena: Hmm, loko vanhu hinkwavo va ehleketa leswaku leswi swi ta tirha, I am ok na wena u ya emahlweni na swona (Secretly thinking it's a terrible idea).

Manipulator: John (munhu loyi a nga eka xiyimo xa matimba) u hoxe mavoko eka xiringanyeto xa mina emahlweni ka xipano hinkwaxo tolo. U langutele leswaku ndzi ta yi rhangela.

Sweswi, ndzi lava ntsena mpfuno wa n’wina eku endleni leswaku swi humelela. (Yohane a nga si tshama a swi endla).

Wena: A ndzi nge swi koti ku lwisana na John (a ehleketa endzeni). Xana u lava yini eka mina? (Ku nga avelani tindhawu leti karhataka).

Loko u lawula rungula, kumbe u ri lawula, a wu lavi ku sindzisiwa leswaku vanhu va tshama va ri ehansi ka xikunwana xa wena. Va tshama kwalaho hi ku swi rhandza.

— Veronica roth, loyi a nga ni vuxiyaxiya

Leswaku u papalata ku kanganyisiwa hi rungula ra mavunwa, tivutise swivutiso leswi:

1. Hi byihi vumbhoni lebyi seketelaka leswi va swi vulaka? Xana ndzi nga yi kambisisa njhani mintiyiso?

   
   

2. Xana ndzi nga avelana njhani swivilelo swa mina na van’wana na ku ringeta ku tiyisisa leswaku hi ku hlangana hi teka xiboho lexinene?

   
   

3. I yini xo biha ngopfu lexi nga humelelaka loko ndzi vula leswi ndzi faneleke ku swi vula kumbe ndzi endla leswi ndzi faneleke ku swi endla hambi loko vanhu hinkwavo va nga pfumelelani na swona?

   
   

4. I yini lexi nga xa nkoka swinene—ku famba ni ntlawa kumbe ku endla xiboho lexinene?

Vana la tiyiselaka ku kanganyisiwa hi ku tirhisa rungula ra mavunwa. Teka goza ro tlhelela endzhaku. Kambisisa rungula hi ku rhula.

Tirhisa Minyikelo Leyitsongo Leswaku U Kuma Hakelo Leyikulu

Xana u na vanhu entirhweni lava vonakaka va humelela hinkwako-nkwako—va kona eka tiphurojeke hinkwato ta nkoka, mabulo ni swiboho? Xana va endla super busy kumbe va tikhoma onge swilo a swi nge fambi handle ka vona?

Languta kahle, kutani u ta kuma leswaku a va hoxi xandla swinene. Va tikombisa hinkwako naswona va hlawula mintirho yo olova swinene hi ku tinyiketela ka nkarhi wutsongo hi ku nyika xivangelo xa leswaku se va na swo tala ngopfu epuleti ra vona. Kutani, va ku kanganyisa hi ku ku endla u pfumela leswaku hi vona va fambisaka nkombiso hinkwawo.

Va teka ku dzuneka eka ntirho wa vanhu van’wana, va yiva miehleketo ya vona, va humesa ntirho wa vona tanihi wa vona. Va ndlandlamuxa ndhuma ya vona handle ko nghenisa ntirho lowu lavekaka. Leyi i ndlela leyi va ku hambukisaka ha yona hi ku aka ku tshembana ni ku tshembeka.

Manipulator: Ndzi hete mavhiki ndzi ri karhi ndzi tumbuluxa xiringanyeto xa xitirhisiwa lexi lexintshwa (ndzi honisa xipano lexi endleke ntirho wo tala).

Wena: Leswi swi languteka swi ri swinene. U endle matshalatshala lamakulu eka ndzavisiso ni ku dizayina. Ndza tiyiseka leswaku swi ta va ku humelela lokukulu (ku nga tivi vanhu lava a va ri muchayeri lonkulu endzhaku ka miehleketo).

Manipulator: Ndzi tile na miehleketo leyi ya vutumbuluxi eka pfhumba ra social media. Hi kume swiringanyeto swo karhi eka xipano, kambe a ku na nchumu lowu clickeke. Kutani ndzi vile na nkarhi lowu wo pfuleka. (Ku hemba hi mhaka ya leswaku a ku ri xirho xin’wana xa xipano lexi nga yi hoxa hi nkarhi wa brainstorming session).

Wena: Wow, leswi swi tlharihile! Swi hlamarisa leswaku u tile na leswi hinkwaswo hi wexe.

Dyondza ku lovisa valala va wena hi ku pfula mimbhovo eka ndhuma ya vona. Kutani yima etlhelo u tshika mavonelo ya vaaki ma va hayeka.

— Robert Greene, loyi a nga

Hi leswi swivutiso swin’wana swo lwisana ni mahanyelo lawa ya vukanganyisi:

1. Xana va teka ku dzuneka ntsena loko ku vuyerisa loko va ri karhi va hambukisa nandzu eka van’wana?
2. Xana ku na ku nga twanani eka ndlela leyi va hlamuselaka xiave xa vona eka phurojeke?
3. Xana va tala ku hundzeleta ku katseka ka vona eka tiphurojeke leti humelelaka?
4. Xana minkarhi hinkwayo va dzikisa mianakanyo ya vona eka xiphemu xa vona handle ko amukela kumbe ku nkhensa vanhu lava hoxeke xandla hakunene entirhweni?
5. Xana va kavanyeta nkarhi na nkarhi leswaku va hambukisa nyingiso eka vona vini ni le ntirhweni wa vona?

U nga pfumeleli vaendli va swilo va kuma ku dzunisiwa kumbe ku xiximiwa hikwalaho ka tiphurojeke leti van’wana va hoxeke xandla swinene eka tona. Va vutise swivutiso leswi nga ni vuxokoxoko malunghana ni ntirho wa vona u nga si chululela ku dzunisa.

Nkomiso

1. Ku bumabumeriwa entirhweni swi nga ha titwa swi ri swinene, kambe swi tlhela swi ku endla u va xihlovo xa vukanganyisi. Tivonele eka vanhu lava ku dzunisaka handle ka xivangelo lexi twalaka naswona va languteleke leswaku u endla swo karhi hi ku tlherisela.

   
   

2. Mintlhaveko yo biha hakanyingi yi funengeta ku avanyisa ka wena. Ehansi ka nkucetelo wa vona, vaendli va swilo va nga ringeta ku ku tirhisa hi ku seketela ndlela leyi u titwaka ha yona ni ku tirhisa ku tshemba loku kumiweke ku yisa emahlweni ajenda ya vona.

   
   

3. Vakanganyisi lava tirhaka tanihi vahlaseriwa va ringeta ku ku kanganyisa hi ku kuma ntwela-vusiwana wa wena. Va humelela eka drama naswona minkarhi hinkwayo va na xiphiqo xo avelana. U nga va pfumeleli va ku kanganyisa hi ku tlanga khadi ra muhlaseriwa.

   
   

4. Ku kuma ku xava ka wena hi ku ku byela leswaku van’wana va le xikepeni i ndlela yo tirhisa leyi talaka ku tirhisiwa entirhweni. U nga teki rungula hi ku ya hi nxavo wa xiviri. Yi tiyisise hi ku tirhisa swihlovo leswi tshembekaka. Endla ntirho wa wena.

   
   

5. Qhinga lerikulu leri tirhisiwaka hi vaendli vo tala va swilo swo kanganyisa i ku tirhisa ntirho wa van’wana ku kuma ku dzunisiwa ni ku xiximiwa handle ko endla nchumu wa nkoka. Vutisa ku kuma leswaku i mani loyi a endleke ntirho wa xiviri ematshan’weni yo va chululela hi ku dzunisiwa loku va nga va faneliki.

Xitori lexi xi tshame xi kandziyisiwa laha . Ndzi landzeleleni eka LinkedIn kumbe laha ku kuma switori swo tala.